| |
|---|
ŚWIAT ZA 50 LAT - PROGNOZOWANE SKUTKI OCIEPLENIA KLIMATU
Cel zajęć: Uświadomienie uczniom prognozowanych skutków społeczno-polityczno-przyrodniczych zmian klimatu.
Cele operacyjne:
- uczeń rozumie, że działalność ludzi zamieszkujących bogate kraje północy ma wpływ na życie ludzi na całym świecie a w szczególności na mieszkańców krajów ubogiego południa
- wymienia przykładowe skutki zmian klimatu (ocieplenie klimatu, topnienie lodowców, wzrost poziomu wód, wyginięcie zwierząt i roślin, anomalie pogodowe, zmiany w ekosystemach, zmiana stref klimatycznych, rozprzestrzenianie chorób zakaźnych, obumieranie raf koralowych, konflikty społeczne wynikające z klęski głodu, barku dostępu do wody pitnej)
- uświadamia sobie wpływ zmian klimatu na życie organizmów w różnych rejonach świata
- wskazuje ekosystemy najbardziej narażone na skutki zmian klimatu.
Środki: duży arkusz papieru (lub dwa połączone razem) na mapę myśli, markery co najmniej w 3 kolorach, ok. 12 małych karteczek (np. 10x10 cm), plansza z mapą konturową Polski lub stara mapa samochodowa Polski.
Czas trwania: dwie godziny lekcyjne
Miejsce zajęć: sala lekcyjna
Grupa wiekowa: klasy IV-VI SP
Przebieg zajęć:
Wprowadzenie do tematu
Uczniowie wraz z prowadzącym siadają w dużym kole. Zajęcia rozpoczynamy od przypomnienia dlaczego klimat się ociepla. Przypominamy lub uświadamiamy uczniom, że od czasów przedindustrialnych (rok wyjściowy do analiz wzrostu emisji gazów cieplarnianych przyjmuje się rok 1750) średnia temperatura na Ziemi podniosła się 0,7 °C i wzrasta coraz szybciej. Naukowcy prognozują, że jeśli emisja gazów cieplarnianych utrzyma się na obecnym poziomie to najpóźniej w 2050 roku temperatura wzrośnie o 2 °C, ale biorąc pod uwagę bardzo szybki rozwój przemysłowy krajów takich jak Chiny, Indie, Indonezja czy Meksyk może to nastąpić nawet w 2035 roku. Te 2 °C uznano za wielkość graniczną, jeśli wzrost temperatury nie zostanie powstrzymany przed osiągnięciem tego pułapu skutki przyrodnicze a w konsekwencji społeczne będą nagłe i nieodwracalne i dotkną całego globu.
Mapa myśli
Na podłodze albo na złączonych stołach rozkładamy papier (dwa sklejone ze sobą arkusza A1), na środku w kole zapisujemy hasło „skutki zmian klimatu”, na stole kładziemy różnokolorowe pisaki. Wyjaśniamy, że opracujemy wspólną mapę myśli. Omawiamy tę metodę i przedstawiamy zasady pracy.
Mapa myśli to taki sposób notowania, który pozwala odwzorować chaotyczny (nielinearny) sposób ludzkiego myślenia. Do narysowania mapy potrzebujemy dużej powierzchni i kolorowych pisaków, oprócz zapisanych słów powinniśmy używać rysunków, symboli, kolorów. Zawsze w centralnej części mapy w formie rysunku lub dużego wyraźnego napisu umieszczamy problem, tytuł, coś nad czym pracujemy. Od niego odchodzą najważniejsze skojarzenia, które dalej rozgałęziają się na coraz bardziej drobne i szczegółowe. Mapa powinna mieć promienistą strukturę z licznymi rozgałęzieniami.
Nasza mapa myśli ma pokazać wszelkie skutki zmian klimatu, nie tylko te bezpośrednie, ale także pośrednie.
W pierwszym etapie pracy uczniowie wpisują główne skutki zmian klimatu (topnienie lodowców i lądolodów, podniesienie poziomu oceanów, co spowoduje zatopienie wielu terenów a nawet całych wyspiarskich krajów, klęski żywiołowe: powodzie, susze, pożary, huragany, choroby ludzi i zwierząt, rozwój chorób tropikalnych, szkodniki, zmiana temperatur i ilości opadów co wpłynie m.in. na rolnictwo).
Następnie prosimy o uzupełnienie mapy o wydarzenia i skutki pośrednie, które wynikają ze skutków głównych. Rolą nauczyciela jest zadawanie pytań naprowadzających, które ułatwią uczniom uzupełnianie mapy. Nauczyciel także może się włączyć w rysownie mapy, uzupełniając ją o treści, które są uczniom nieznane.
Po wyczerpaniu wszystkich pomysłów przestępujemy do omówienia mapy, tak aby wszyscy uczniowie zapoznali się z wynikami pracy. Praca pomimo, że powstawała grupowo, składa się z wpisów i rysunków poszczególnych uczniów, należy więc pracę omówić. Warto zapytać także jakie tereny są najbardziej zagrożone skutkami zmian klimatu, jakie społeczeństwa odczują najbardziej te zmiany.
Prosimy uczniów o przestawienie wniosków, które płyną z mapy oraz o wyrażenie swoich wrażeń i refleksji nt. tego co może się stać w nie tak przecież odległym czasie jeśli nie powstrzymamy zmian klimatu.
Wpływ zmian klimatu na Polskę
Uczniowie podzieleni na 3-4 osobowe grupy otrzymują karty pracy, małą kartkę oraz pisaki. Zadaniem uczniów jest zapoznać się z otrzymanym tekstem, podkreślić w nim miejscowości, tereny objęte opisem. W czasie kiedy uczniowie zapoznają się z tekstem, prowadzący przygotowuje dużą konturową mapę Polski (może to być po prostu schematyczny rysunek na dużym arkuszu papieru z zaznaczonymi miastami wojewódzkimi i głównymi rzekami) albo mapę samochodową Polski (należy wziąć jednak pod uwagę, że uczniowie będą po niej rysować, dlatego warto wykorzystać starą nieaktualną już mapę, albo kupioną w księgarni z „tanią książką”).
Kiedy uczniowie wykonają pierwsze zadanie, przypominamy jak wyglądają typowe znaki topograficzne (kartograficzne) stosowane na mapach. Przypominamy, że znaki mogą być punktowe (np. drzewo, miasto), liniowe (rzeka, granica) i powierzchniowe (np. las), omawiamy je na przykładach korzystając z map. Następnie prosimy uczniów aby zaprojektowali prosty symbol dla opisanego zjawiska, który będzie używany na mapie. Symbol należy narysować na małej kartce i opisać, tak aby po naklejeniu karteczek na mapę powstała legenda.
Po zakończeniu pracy grupy na podstawie tekstu kolejno omawiają skutki zmian klimatu w Polsce i nanoszą na mapę wszystkie opisane w tekście wydarzenia za pomocą wymyślonego symbolu w miejscu (na terenie), w którym wydarzenie miało miejsce (kolorem czerwonym), a także prognozowane przyszłe klęski żywiołowe (kolorem czarnym).
Podsumowanie zajęć - dlaczego trzeba chronić klimat?
Ostatnim zadaniem będzie wykonanie indywidualne rysunków do hasła-pytania „dlaczego trzeba chronić klimat?” rysunki mają ilustrować odpowiedź na to pytanie (np. żeby uratować gdańską starówkę, żeby uratować niedźwiedzie polarne, żeby dzieci w Bangladeszu mogły chodzić do szkoły, żeby w Afryce nie było wojen o wodę itp.).
Karty pracy: Skutki zmian klimatu w Polsce
Grupa 1 – zmiany pór roku
Klimat Polski wraz z ociepleniem klimatu będzie zmieniał się w kierunku dwóch wyraźnych pór roku: gorącego i suchego lata (temp. 35 do 40 oC) z długimi suszami, przerywanymi gwałtownymi i bardzo intensywnymi opadami powodującymi powodzie. Pora „zimowa” nie będzie już przypominała dawniejszych zim, będzie to pora chłodna i deszczowa ze sporadycznymi opadami śniegu, ale za to z wichurami.
Grupa 2 – zmniejszenie zasobów wodnych
W ostatnich latach w wielu regionach Polski brakowało wody.
W 2006 roku w Górach Świętokrzyskich wyschły potoki i rzeczka Czarna Woda. Z tego powodu wyginęła rybka – strzebla potokowa, zagrożona też była populacja bobrów wskutek zmniejszenia się powierzchni rozlewiska tej rzeczki, zaczęły też obumierać jodły w Świętokrzyskim Parku Narodowym.
Ocieplenie klimatu w przyszłości może zagrozić zasobom wodnym naszego kraju, może brakować wody pitnej i wody potrzebnej w rolnictwie. Ze względu na podwyższenie średniej temperatury dodatkowo jakość wody będzie gorsza.
Grupa 3 – powodzie opadowe
Choć w związku z ociepleniem klimatu liczba powodzi roztopowych (czyli wiosennych, kiedy pod wpływem wysokiej temperatury topi się śnieg) spadnie, to pojawiać się będą w wielu miejscach powodzie opadowe, związane z bardzo intensywnymi opadami deszczu i wylewami rzek. W ostatnich latach wylewała zarówno Odra jak i Wisła, powodzie zabijały ludzi i powodowały ogromne straty. Największa powódź związana z intensywnymi opadami deszczu miała miejsce w lipcu 1997 roku. Wylały wtedy rzeki: Odra, Wisła, Bóbr, Nysa Łużycka, Nysa Kłodzka, Skora, Widawa. Zalane były całe miasta, zginęło 55 osób, straty materialne to około 12 miliardów złotych, domy straciło 7000 ludzi, zniszczonych lub uszkodzonych zostało 680 000 mieszkań, 4000 mostów, 14 400 km dróg.
Co roku ma miejsce kilkaset mniejszych powodzi opadowych, niewielkie potoki i małe rzeczki zalewają całe wsie, podtapiając w ciągu kilku godzin wiele gospodarstw. W tym roku (2009) już mieliśmy powodzie na Podkarpaciu i Lubelszczyźnie.
Takie sytuacje będą miały miejsce coraz częściej, w czasie upalnego suchego lata wystarczy kilka godzin intensywnych opadów by podtopić domy, a kilkudniowa nawałnica może spowodować już wielką powódź.
Grupa 4 – zatopienia
Ze względu na rosnący poziom morza (do 2080 roku może się podnieść o ok.- 1 metr) w przyszłości zagrożone będą miejscowości nadmorskie a nawet całe krainy. Podniesienie się poziomu morza spowodowane topnieniem lodowców spowoduje, że w Polsce zalane zostaną między innymi Stare Miasto w Gdańsku, Świnoujście, Szczecin, Żuławy Wiślane, a Półwysep Helski stanie się wyspą, gdyż zostanie odcięty od lądu. Zalane zostaną porty i domy setek tysięcy ludzi oraz zniszczone zostaną ujęcia wody pitnej. Dodatkowym kłopotem są coraz częściej występujące i coraz bardziej intensywne sztormy.
Zagrożonych jest także kilkanaście ośrodków wypoczynkowych, a także domy położone na klifach ulegających erozji.
Grupa 5 – zmniejszenie różnorodności biologicznej
W przyszłości nastąpią zmiany w wielu ekosystemach. Niektóre ulegną zniszczeniu, na przykład wyspa Wolin i Zalew Szczeciński – bardzo cenne przyrodniczo tereny objęte ochroną. Zanikną również tatrzańskie hale (obszar porośnięty niską trawiastą roślinnością), gdyż wyższa temperatura spowoduje że granica lasu przeniesie się wyżej. Ze względu na wysoką temperaturę i mniej opadów zagrożone będą lasy i tereny podmokłe.
W całym kraju zmieni się skład gatunkowy roślin i zwierząt gdyż gatunki naszej strefy klimatycznej będą wypierane przez gatunki ciepłolubne. Przykładem takiej zmiany jest pojawienie się w 1998 roku we Wrocławiu szrotówka kasztanowcowiaczka, niszczyciela kasztanowców, który trafił do Polski z ciepłego południa Europy. Po dwóch latach zaatakował już kasztanowce w całej Polsce.
Grupa 6 – starty w rolnictwie
Do końca tego stulecia średnie roczne temperatury w Polsce mogą wzrosnąć nawet o 3,5°C. Zima może być cieplejsza nawet o 5°C. Z tego powodu okres wegetacyjny (czyli okres w którym rosną rośliny) wydłuży się i jest to zmiana pozytywna. Rolnicy będą mogli zacząć siać o 3 tygodnie wcześniej. Dodatkowo rośliny ciepłolubne takie jak kukurydza, soja czy słonecznik będą lepiej rosnąć. Jednak nawet o 1/3 mogą zmniejszyć się plony roślin zimnolubnych np. ziemniaków. Dodatkowym problemem będą susze i ogólne obniżenie się poziomu wody gruntowej. Ponadto ocieplenie klimatu spowoduje pojawienie się nowych gatunków szkodników i chorób.
Grupa 7 – susze
W lipcu 2008 roku susza zaatakowała 70% powierzchni Polski, właściwie tylko Małopolski ten problem nie dotyczył. Pozostałe województwa zmagały się z suszą, która spowodowała, że znacznie zmniejszyły się plony zbóż, ziemniaków, chmielu, tytoniu, warzyw, truskawek, roślin strączkowych, rzepaku, buraków cukrowych.
Dotychczas klimat w Polsce sprzyjał rolnictwu i nie było konieczności nawadniania upraw. Niestety średnia temperatura w Polsce w przeciągu najbliższych 100 lat może wzrosnąć nawet o 3,5°C, zimy będą bardziej suche, a lata upalne więc susze będą dotykać nasz kraj o wiele częściej niż dotychczas.
Grupa 8 – pożary lasów
Obecnie w Polsce corocznie odnotowuje się ponad tysiąc pożarów lasów. Na przykład w roku 2006 było ponad 12 tys. pożarów lasów i łącznie objęły powierzchnię ponad 7,8 tys. hektarów, powodując straty na ponad 90 mln złotych. Na szczęście większość z pożarów jest niewielkich i ogień nie obejmuje wierzchołków drzew tylko runo i podszyt. Niestety zdarzają się i większe pożary takie jak pożary z lipca 2008 w zachodniej Polsce (w woj. wielkopolskim i zachodniopomorskim). Paliło się wówczas ponad 100 ha lasu, ogień pojawił się w kilku miejscach i objął wierzchołki drzewa, a taki pożar jest znacznie trudniej ugasić. Las gasiło 28 jednostek straży pożarnej i 6 samolotów.
Przyczyną obu pożarów była bardzo wysoka temperatura. W przyszłości w wyniku niedoborów wody i długich okresów suszy i upałów takich pożarów może być znacznie więcej.
Grupa 9 – fale upałów
Fale upałów nawiedzają nasz kontynent coraz częściej, w lipcu 2007 r. zanotowano najwyższe w historii temperatury w Europie Środkowej. W 2003 roku straszliwa fala upałów zabiła 35 tysięcy osób w Europie Zachodniej. W 2007 już w maju mieliśmy tropikalne upały z temperaturą do 36°C, a lipcowe i sierpniowe męczące długotrwałe upały to już norma. W polskich gazetach co roku czytamy o kolejnych rekordach ciepła. Temperatura przekraczająca 30°C utrzymująca się przez wiele dni jest zagrożeniem dla zdrowia ludzi, a także zwierząt. Ponadto zwiększa się zagrożenie pożarami, susza powoduje zmniejszenie plonów rolnych, obniżenie jakości wody.
Grupa 10 – trąby powietrzne
Choć i dawniej w Polsce pojawiały się trąby powietrzne (tornada) to w ostatnich latach w związku z ociepleniem klimatu pojawiają się one znacznie częściej niż kiedyś. Do niedawna średnio w Polsce pojawiało się od 1 do 4 trąb powietrznych, a w 2007 czy 2008 było ich znacznie więcej.
W lipcu 2007 nad Polską przeszła fala potężnych trąb powietrznych. Najpierw pustoszyły okolice Częstochowy. W kilku wioskach domy uległy całkowitemu zawaleniu. Później tornada pojawiły się na Lubelszczyźnie, głównie w okolicach Włodawy.
W sierpniu 2007 trąba powietrzna przeszła w okolicy Krakowa i pozostawiła za sobą kilkukilometrowy pas zniszczeń. Wiatr zrywał dachy, niszczył stodoły, łamał drzewa. Obok zniszczonych zabudowań znajdowały się budynki prawie nietknięte przez wiatr, co jest charakterystyczne dla trąby powietrznej.
W kwietniu 2008 silna trąba powietrzna przeszła koło Grudziądza (woj. kujawsko-pomorskie) uszkadzając 7 domów. W maju trąba powietrzna przeszła koło Trzebini (woj. małopolskie), powaliła ok 70 drzew, zerwała lub uszkodziła 7 dachów oraz przewody elektryczne. Wiatr wiał z prędkością od 115 do 180 km/h. Również w maju trąba przeszła w okolicach Nysy (woj. opolskie), ale nie wyrządziła większych zniszczeń. W czerwcu tornado przeszło w woj. podlaskim, niedaleko Suwałk, zerwało dachy, zniszczyło samochody i wyrwało kilka drzew.
Sierpień 2008 był prawdziwym miesiącem trąb powietrznych w Polsce. Zaczęło się już na początku miesiąca w woj. warmińsko-mazurskim. W połowie miesiąca nad woj. opolskim, w rejonie Strzelec Opolskich, powstała najsilniejsza od kilkudziesięciu lat trąba powietrzna na terenie Polski. Kataklizm łamał drzewa jak zapałki, przewracał kilkutonowe ciężarówki, zrywał dachy, a nawet burzył ceglane ściany budynków, zranił także kilkanaście osób. Niszczycielska burza, z której zeszło tornado, kilkadziesiąt minut później przesunęła się w rejon Częstochowy, przynosząc po drodze kolejne trąby powietrzne powodujące liczne i poważne szkody. W woj. śląskim żywioł pochłonął 2 ofiary śmiertelne. Później żywioł przeniósł się na południe województwa łódzkiego, gdzie dalej siał spustoszenie, m.in. okolice Radomska. W sumie kataklizm na swojej drodze uszkodził lub zniszczył 770 budynków. Wiatr w wirze mógł osiągać prędkość około 300km/h. Następnego dnia trąby pojawiły się na Podlasiu i Mazowszu.
Grupa 11 – orkany
Orkany czyli wiatry, których siła przekracza 33 m/s, w Polsce występowały bardzo rzadko lub wcale. W ostatnim czasie, w związku ze zmianami klimatu występują w Polsce coraz częściej, głównie zimą. Orkany powodują bardzo duże zniszczenia (pozrywane dachy domów, powalone drzewa, zerwane linie energetyczne).
W 2004 roku nad Polską szalał orkan o nazwie Pia, który najbardziej zniszczył teren Górnego Śląska, gdzie wiatr wiał nawet z prędkością 140 km/h. Kilka osób zginęło, wiele domów było bez prądu.
W listopadzie 2006 roku zaatakował Orkan Britta, podtopił Świnoujście i inne miasta na wybrzeżu z powodu tzw. cofki czyli cofania się wody morskiej z powrotem do koryt rzek.
W styczniu 2007 do polski dotarł huragan Kirył, prędkość wiatru przekraczała 150 km/h, a w Karkonoszach na Śnieżce nawet 250km/h. Huraganowi towarzyszyły burze i gradobicia. Orkan zabił 6 osób, a 36 osób zostało rannych.
W styczniu 2008 nad Polską przeszedł orkan Paula, a w lutym 2008 Orkan Zizi. Orkany zrywały dachy, powalały drzewa, zrywały linie energetyczne. W marcu 2008 nad Europą, w tym także nad Polską przeszedł Orkan Emma. Choć wiatr nie był tak silny jak w zachodniej części Europy to i tak w Polsce zginęło 5 osób, wiele gospodarstw zostało zniszczonych, wiatr zerwał ponad 200 dachów. Wiatr wywracał samochody na autostradzie.
Grupa 12 – gradobicia
W środku wakacji, w sierpniu 2008 roku na Śląsku z nieba spadały kule gradowe wielkości kurzych jajek. Choć gradobicie trwało tylko 10 minut, spowodowało ogromne straty, zniszczonych zostało wiele samochodów, uszkodzone zostały dachy domów.
W maju 2008 roku burza z gradobiciem na Podkarpaciu uszkodziła drogi, zniszczyła uprawy rzepaku, ziemniaków i buraków.
Pobierz:
- zestaw scenariuszy
- kartę pracy gotową do wydrukowania i pocięcia
Autorką scenariusza jest: Gosia Świderek.
Konsultacje merytoryczne: Instytut na rzecz Ekorozwoju.
Scenariusz pochodzi z książki "Nie podgrzewaj atmosfery. Materiały dla nauczycieli"
wyd. ODE Źródła, Łódź 2009, ISBN: 978-83-928246-4-0
 Scenariusz jest dostępny na licencji Creative Commons "Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 2.5 Polska" . Można go rozpowszechniać w celach niekomercyjnych pod warunkiem podania ich źródła i autorstwa.
Scenariusze dla uczniów klas IV-VI SP
Ciepło, cieplej, gorąco - Wprowadzenie do zagadnień zmian klimatu
Świat za 50 lat - Prognozowane skutki ocieplenia klimatu
Klimatyczni - co każdy z nas może zrobić dla ochrony klimatu.
Scenariusze dla uczniów gimnazjów i szkół średnich
Gorączka naszych czasów - Wprowadzenie do zagadnienia globalnego ocieplenia
Zmiany klimatu a prawa człowieka
Co będzie pojutrze? - konsekwencje przyrodnicze zmian klimatu
Międzynarodowe działania na rzecz ochrony klimatu
Klimatyczni w akcji
Społeczeństwo obywatelskie a zmiany klimatu – jak działać skutecznie, jak działać wspólnie?
|
| |
| |
 |
|
|
| nie podgrzewaj atmosfery |
|---|
Witamy na archiwalnej (2009) stronie projektu edukacyjnego „Nie podgrzewaj atmosfery”, którego głównym celem
było zwrócenie uwagi na problematykę zmian klimatu. Projekt skierowany był przede wszystkim do nauczycieli i uczniów szkół podstawowych,
gimnazjalnych oraz średnich, żywimy jednak nadzieję, iż za ich pośrednictwem idea ochrony klimatu dotrze do szerszego grona odbiorców.
Wszystkich zainteresowanych tematyką „klimatyczną” gorąco zachęcamy do odwiedzania naszej strony. |
| |
|
Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”
ul. Zielona 27, 90-602 Łódź
tel. 42 632 81 18, kom. 507 575 535
e-mail: office@zrodla.org
www.zrodla.org
|
|
Projekt dofinansowany ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej
|
|
|
|
|
|
| 1,5% podatku na OPP |
|---|
Bezpłatny program do rozliczenia podatku
za rok 2023
jest już dostępny do pobrania ze strony
opp.zrodla.org
|
Uwaga! Ta strona używa cookie. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.
|
|
|
|
