Nie podgrzewaj atmosfery. Zapobiegaj zmianom klimatu.

| | | | | | |


CIEPŁO, CIEPLEJ, GORĄCO - WPROWADZENIE DO ZAGADNIEŃ ZMIAN KLIMATU Cel zajęć: Wprowadzenie do zagadnień związanych ze zmianami klimatu, wyjaśnienie podstawowych pojęć i procesów. Cele operacyjne: uczeń potrafi opisać własnymi słowami zjawisko efektu cieplarnianego rozumie pojęcia: atmosfera, klimat, zmiany klimatu, efekt cieplarniany, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie potrafi własnymi słowami wyjaśnić dlaczego klimat się ociepla wymienia sytuacje i działania, które niekorzystnie wpływają na klimat dostrzega i rozumie wpływ działalności człowieka na środowisko rozumie osobistą odpowiedzialność za zmiany klimatu kształci myślenie przyczynowo-skutkowe Środki: karty pracy dla wszystkich uczniów, brystol formatu A1, kolorowy papier lub pastele lub farby, małe białe karteczki (np. A6), markery (albo w wersji uproszonej 5-6 dużych arkuszy papieru w zależności od ilości grup, markery, kredki). Opcjonalnie do eksperymentu: dwa takie same termometry, butelka typu PET lub szklana z białego szkła. Czas trwania: dwie godziny lekcyjne Miejsce zajęć: sala lekcyjna Grupa wiekowa: klasy IV-VI SP Przebieg zajęć: Wprowadzenie do tematu Zajęcia rozpoczynamy od powitania i pytania uczniów o ich samopoczucie. Po wysłuchaniu odpowiedzi zadajemy pytanie od czego zależy samopoczucie, co uczniów nastraja pozytywnie albo negatywnie gdy się rano obudzą. Z pewnością jedną z odpowiedzi będzie pogoda. Prosimy uczniów, aby każdy z nich zastanowił się, jaką porę roku najbardziej lubi biorąc pod uwagę warunki pogodowe i stan przyrody np. kwitnące drzewa wiosną, puszysty śnieg, ciepło latem albo kolory jesiennych liści i grzyby w lesie. Ustalamy, w którym roku sali lekcyjnej znajduje się dana pora roku i prosimy uczniów aby stanęli w tym rogu sali, w który jest przyporządkowany ulubionej porze roku. Po zajęciu miejsc prosimy uczniów, aby w ciągu kilku minut przedyskutowali co najbardziej lubią w danej porze roku. Uczniowie mogą sporządzić notatki, tak aby łatwiej było później zreferować obrady grupy. Następnie prosimy o krótkie prezentacje grup. Po zakończeniu stawiamy pytanie czy faktycznie opisane pory roku tak właśnie wyglądają? Odwołujemy się do doświadczeń i wspomnień uczniów i w razie potrzeby zadajemy pytania pomocnicze (czy na Gwiazdkę był śnieg, czy w czasie ferii zimowych można było jeździć na sankach, kiedy zaczęła się wiosna, czy była „złota polska jesień” ubiegłej jesieni, czy latem była piękna pogoda czy też ciągłe ulewy, trąby powietrzne albo niemiłosierny upał, czy pamiętają opady gradu w sierpniu?). Okazuje się, że wcale nie możemy być pewni tego, że zimą ulepimy bałwana a latem wypoczniemy przy sprzyjającej pogodzie, pogoda nie jest już tak przewidywalna jak kiedyś. Dla większego zaciekawienia uczniów prowadzący może powiedzieć i jednocześnie pokazać, że on na wszelki wypadek nosi ze sobą rękawiczki i szalik (jeśli zajęcia obywają się w sezonie letnim) albo emulsję do opalania (gdy zajęcia odbywają się w sezonie jesienno-zimowym). Uczniowie zaintrygowani zachowaniem prowadzącego bardziej zaangażują się w aktywny udział w zajęciach. Zadajmy pytanie dlaczego właściwie z pogodą ostatnio dzieje się coś dziwnego. Z pewnością pojawi się odpowiedź, że to wina globalnego ocieplenia, zmian klimatu. Mówimy, że to właśnie jest tematem naszych zajęć. Wykreślanka i omówienie pojęć Prowadzący rozdaje uczniom powieloną kartę pracy, na której ukryte są pojęcia związane z tematem dzisiejszej lekcji. Zadaniem uczniów jest odnalezienie tych słów, a następnie wpisanie ich w odpowiednie miejsca w tekście oraz odczytanie hasła. Po zakończeniu zadania prowadzący prosi o omówienie własnymi słowami tych pojęć, tak aby sprawdzić ich rozumienie, a następnie uzupełnia wypowiedzi o dodatkowe informacje i omawia na przykładach zjawisko efektu cieplarnianego oraz zmiany klimatu. Prowadzący informuje uczniów, że w ostatnim stuleciu średnia temperatura na Ziemi wzrosła o 0,7 oC i wzrasta coraz szybciej. Naukowcy prognozują, temperatura nadal będzie rosła do 1.5-7 oC w zależności od podejmowanych działań. Dla scenariuszy najbardziej optymistycznych wzrost temperatury do 2050 będzie wynosił 2 oC, jeśli emisja utrzyma się na obecnym poziomie. Podniesienie temperatury o ponad 2 oC w stosunku do okresu przedindustrialnego może spowodować m.in. topnienie lodowców i lądolodów, podniesienie poziomu oceanów, co spowoduje zatopienie wielu terenów a nawet całych wyspiarskich krajów, znacznie częściej będą występować klęski żywiołowe takie jak powodzie, susze, huragany, pojawią się nowe choroby ludzi i zwierząt, a dzisiejsze choroby tropikalne staną się groźniejsze, pojawią się szkodniki, zmiana temperatur i ilości opadów wpłynie m.in. na rolnictwo. Zjawisko wzrostu średniej temperatury na Ziemi nazywamy globalnym ociepleniem (globalnym, bo dotyczy całej Ziemi czyli globu). Aby lepiej zobrazować zjawisko efektu cieplarnianego (szklarniowego) możemy odwołać się do doświadczeń uczniów. Pytamy skąd wzięła się nazwa efektu szklarniowego, pytamy czy ktoś z uczniów był w szklarni. Jeśli nie, prosimy uczniów by przypomnieli sobie jaka temperatura panuje w samochodzie pozostawionym na upale, poddanym bezpośredniemu działaniu promieni słonecznych. O ile istnieje taka możliwość warto zabrać uczniów na wycieczkę do szklarni, albo przeprowadzić mały eksperyment. Wystarczy wziąć dwa takie same termometry, butelkę typu PET lub duży szklany słoik. Do pojemnika (butelki, słoika) należy włożyć termometr, a następnie zamknąć go. Pojemnik wystawiamy na działanie światła słonecznego a obok kładziemy drugi termometr. Należy zwrócić uwagę, aby obydwa termometry znajdowały się obok siebie w takich samych warunkach, by były tak samo nasłonecznione. W razie niepogody doświadczenie można przeprowadzić z wykorzystaniem lampy, która zastąpi słońce. Po kilkunastu do kilkudziesięciu minutach zaobserwować można wyraźną różnicę we wskazaniach termometrów. Termometr znajdujący się w zakręconej butelce lub słoiku będzie wskazywać znacznie wyższą temperaturę. Nauczyciel informuje uczniów, że efekt cieplarniany jest bardzo istotnym dla życia na Ziemi czynnikiem. Bez efektu cieplarnianego temperatura na Ziemi wynosiłaby około -18 oC i życie nie mogłoby się rozwinąć. Problemem więc nie jest samo istnienie efektu cieplarnianego lecz jego wzrost poprzez nadmierne skumulowanie gazów cieplarnianych. Pytamy uczniów czy znają jakieś gazy cieplarniane, ewentualnie prowadzący sam wymienia najważniejsze z nich (dwutlenek węgla, metan, para wodna). Źródła gazów cieplarnianych oraz ilustracja efektu cieplarnianego Czas na najważniejsze pytanie tej lekcji – skąd się biorą gazy cieplarniane? Tę część zajęć można przeprowadzić na dwa sposoby. Pierwszy z nich: dzielimy uczniów na 4-5 osobowe grupy, dajemy każdej grupie jeden duży arkusz papieru, kredki lub markery. Prosimy uczniów aby zilustrowali w formie plakatu efekt cieplarniany, w ten sposób, aby warstwa gazów cieplarnianych składała się z chmurek na których wypisane będą źródła tych gazów (np. spaliny samochodowe, dym z pożaru lasu, CO2 z elektrowni, która produkuję prąd do naszego telewizora, lamp, pralki, spaliny z samolotu, metan z hodowli bydła lub z rozkładających się śmieci oraz naturalne źródła gazów cieplarnianych np. wulkany, bagna). Rolą nauczyciela jest inspirowanie uczniów, zadawanie pytań pomocniczych, tak aby odpowiedzi były jak najbardziej różnorodne i wyczerpujące. Do drugiej wersji potrzebne będą: brystol formatu A1, kolorowy papier lub pastele lub farby, małe białe karteczki (np. A6), markery. Uczniowie (pojedynczo lub w grupach) na małych karteczkach wypisują źródła gazów cieplarnianych, na każdej kartce powinna być napisana tylko jedna informacja. Mogą to być bardzo szczegółowe informacje np. CO2, który powstał przy produkcji prądu do mojego komputera, do podgrzania wody na herbatę albo do mycia, spaliny z autobusu itp. Następnie napisy na kartkach wycinamy lub wydzieramy na kształt chmurek, które posłużą do wykonania wspólnego posteru przedstawiającego efekt cieplarniany. Wykonanie posteru może być również pracą domową zespołów uczniów. Poster należy zachować do kolejnych zajęć. Podsumowanie – kto odpowiada za zmiany klimatu? Siadamy w kole i omawiamy przygotowane prace (lub same chmurki jeśli plakat uczniowie będą przygotowywać w domu). Uczniowie odczytują na głos wypisane wcześniej źródła gazów cieplarnianych. Po każdej odczytanej chmurce, nauczyciel pyta wszystkich uczniów: a czy ty to robisz? czy ty z tego korzystasz? (np. odczytujemy z chmurki: „spaliny z autobusu”, nauczyciel pyta: „a czy ty jeździsz autobusem?” albo „CO2, który powstał przy produkcji prądu do podgrzania wody na herbatę” – „a czy ty pijesz herbatę?”). Jeśli odpowiedź dla danego ucznia jest twierdząca powinien on na chwilę wstać. Ćwiczenie to ma na celu wskazanie, że każdy z nas jest odpowiedzialny za globalne ocieplenie. Z jednej strony uświadamiamy sobie, że jesteśmy po części winni zmianom klimatu, ale z drugiej jest to bardzo pozytywna wiadomość, gdyż oznacza ona, że każdy z nas ma szansę i możliwość ratować świat przed zmianami klimatu. Tą optymistyczną myślą kończymy zajęcia. Rozwiązanie wykreślanki Codziennie rano, zanim się ubierzemy, wyglądamy przez okno, żeby zobaczyć jaka dziś jest pogoda. Kiedy ktoś wyjeżdża na wycieczkę do odległego kraju mówi, że tam panuje inny klimat. Te dwa pojęcia znaczą zupełnie coś innego. Pogoda to zmieniające się z godziny na godzinę zjawiska takie jak wiatr czy opady, zaś klimat to ogół zjawisk pogodowych na danym obszarze w okresie wieloletnim. Ziemię otacza atmosfera czyli gazowa powłoka i to ona umożliwia rozwój życia na Ziemi. W skład atmosfery wchodzą gazy cieplarniane, które zatrzymują promieniowanie słoneczne odbite od Ziemi. W ten sposób powstaje efekt cieplarniany, na Ziemi robi się coraz cieplej, podnosi się średnia temperatura. Z tego powodu zmienia się życie na ziemi, niedźwiedzie polarne tracą miejsce do życia w wyniku topnienia lodowca, podnosi się poziom mórz i wielu terenom grozi zatopienie. Gwałtowne opady deszczu powodują powodzie na terenach nadrzecznych oraz niżej położonych. Często opadom towarzyszy bardzo intensywny wiatr czyli huragan albo trąba powietrzna zwana inaczej tornadem. Z drugiej strony coraz częściej będzie bardzo gorąco, dokuczać nam będzie długotrwały upał. Brak opadów i gorąco spowoduje suszę na polach, łąkach i w lasach. Często będą wybuchały pożary w lasach, a zmniejszenie plonów rolnych w wielu regionach świata spowoduje głód i niedożywienie. (pogoda, klimat, atmosfera, gazy cieplarniane, temperatura, topnienie lodowca, pożary, upał, susza, głód, deszcz, powódź, tornado, huragan) Pobierz: zestaw scenariuszy kartę pracy do scenariusza Autorką scenariusza jest: Gosia Świderek. Konsultacje merytoryczne: Instytut na rzecz Ekorozwoju. Scenariusz pochodzi z książki "Nie podgrzewaj atmosfery. Materiały dla nauczycieli" wyd. ODE Źródła, Łódź 2009, ISBN: 978-83-928246-4-0 Scenariusz jest dostępny na licencji Creative Commons "Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 2.5 Polska" . Można go rozpowszechniać w celach niekomercyjnych pod warunkiem podania ich źródła i autorstwa. Scenariusze dla uczniów klas IV-VI SP Ciepło, cieplej, gorąco - Wprowadzenie do zagadnień zmian klimatu Świat za 50 lat - Prognozowane skutki ocieplenia klimatu Klimatyczni - co każdy z nas może zrobić dla ochrony klimatu. Scenariusze dla uczniów gimnazjów i szkół średnich Gorączka naszych czasów - Wprowadzenie do zagadnienia globalnego ocieplenia Zmiany klimatu a prawa człowieka Co będzie pojutrze? - konsekwencje przyrodnicze zmian klimatu Międzynarodowe działania na rzecz ochrony klimatu Klimatyczni w akcji Społeczeństwo obywatelskie a zmiany klimatu – jak działać skutecznie, jak działać wspólnie?

nie podgrzewaj atmosfery
Witamy na archiwalnej (2009) stronie projektu edukacyjnego „Nie podgrzewaj atmosfery”, którego głównym celem było zwrócenie uwagi na problematykę zmian klimatu. Projekt skierowany był przede wszystkim do nauczycieli i uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz średnich, żywimy jednak nadzieję, iż za ich pośrednictwem idea ochrony klimatu dotrze do szerszego grona odbiorców. Wszystkich zainteresowanych tematyką „klimatyczną” gorąco zachęcamy do odwiedzania naszej strony.

Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła” ul. Zielona 27, 90-602 Łódź tel. 42 632 81 18, kom. 507 575 535 e-mail: office@zrodla.org www.zrodla.org
Projekt dofinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej